Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir? Nasıl Başa Çıkılır?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) son dönemlerde çocuklarda sıklıkla görülen bir bozukluktur. İçinde dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik bileşenlerini barındırır. Bazı çocuklarda dikkat eksikliği ön planda olurken bazı çocuklarda dürtüsellik ve hiperaktivite ön plandadır. Bazılarında ise hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite/ dürtüselliğin belirgin olduğu birleşik tip görülebilir.
DEHB nörobiyolojik bir bozukluktur. Yok edilmez ancak baş edilebilir. Çocuğu kabul etmek, bir uzmanla iş birliği içinde olmak, uzmanlar ile hazırlanan tedavi planına uygun hareket etmek bu durumla baş etme yolunda önemli yarar sağlar.
DEHB’in nedenleri hususunda araştırmalar devam etmekle birlikte genel olarak genetik yatkınlık, beyindeki yapısal işlev farklılıkları ve çevresel nedenler daha çok karşımıza çıkmaktadır.
Çocuklarda DEHB
-Günlük aktivitelerde unutkanlık
-Eşyalarını sık kaybetme
-Dikkatini odaklamada ve sürdürmede zorluk
-İsteklerini erteleyememe
-Sırasını beklemede zorlanma
-Sürekli hareket halinde olma
-Verilen görevleri organize etmede zorluk
-Dış uyaranlarla dikkatin kolayca dağılması gibi belirtilerle görülmektedir.
Ergenlik döneminde ise; ders notlarında düşüklük, zayıf sosyal ilişkiler, düşük kendilik algısı gibi belirtiler görülmektedir.
Dikkatli olunması gereken nokta; çocuklar bazı zamanlarda aşırı hareketlilik, dikkatsizlik, tepkisellik gösterebilir. Zaman zaman yaşanan bu durumlar çocukta bozukluğun olduğu anlamına gelmeyebilir. Belirtilerin gelişimsel düzeyle uyumsuz şekilde görülmesi, belirtilerin süresi, birden fazla ortamda görülüyor olması gibi faktörler bir uzman tarafından değerlendirilerek tanı koyulabilir.
DEHB Tedavisi
Çok yönlü tedavi yaklaşımı etkili sonuçlar vermektedir. Bu yaklaşım;
-İlaç tedavisi (psikiyatrist tarafında karar verilir)
-Bireysel terapi
-Oyun terapisi
-Bilişsel davranışçı terapi
-Davranışsal tedavi
-Aile eğitimi
-Okul/öğretmen/rehberlik servisi işbirliği gibi yöntemleri içerir. Çok yönlü tedavi yaklaşımı, çocuk ve ailenin bu bozuklukla daha etkili baş etmesine yardımcı olur.
Ailelere Öneriler
*Bir uzmanla iş birliği içinde olmak ve tedavi palanına sadık kalmak önem arz etmektedir.
*Çocuğun yaşına ve gelişimine uygun kurallar koyulmalıdır ve bu kurallar uygulanmalıdır.
*Çocuk ile birlikte bir zaman takvimi hazırlanabilir. Takvim yardımıyla günlük rutinlerini takip etmesi sağlanabilir.
*Çocuğa arka arkaya birden fazla yönerge verilmemelidir. Yönergeler kısa ve açık olmalı, çocuğa tek tek verilmelidir.
*Çocuk, hareket ihtiyacını karşılayacak spor aktivitelerine yönlendirilebilir. Ayrıca çocuğun hobiler edinmesi de desteklenebilir.
*Çocukları etiketleyici olumsuz dil (sakar, beceriksiz, aklı havada vs.) kullanmaktan kaçınılmalıdır.
*Başardığı işlerde çocuğu övmek çocuğun kendini yeterli görmesi için bir adım olabilir.
*Konuşurken çocukla göz teması kurmak, basit, anlaşılır cümleler kullanmak daha etkili olacaktır.
*Çocuğa ne yapmaması değil, ne yapması gerektiğini söylemek daha yararlı olacaktır.