Paranoid Kişilik Bozukluğu (PPD) Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Paranoid kişilik bozukluğu (PPD), Küme A veya eksantrik kişilik bozuklukları olarak adlandırılan grubun içinde yer alan bir kişilik bozukluğudur. Paranoid kişilik bozukluğu olan bireyler başkalarından sürekli olarak şüphe duyarlar. Bu şüphe; aileye, eşe, arkadaşlara ve diğer sosyal ortamlarda bulunan kişilere karşı olabilir. Temel kriterlerden biri şüphe duymak için yeterli sebep olmamasına rağmen başkalarından şüphe duymaktır. Paranoid kişilik bozukluğu çocukluk ya da erken ergenlik döneminde başlar. Erkeklerde kadınlara göre daha yaygın olarak görülür.
Paranoid Kişilik Bozukluğu (PPD) Neden Olur?
Paranoid kişilik bozukluğunun temel sebebi bilinmemekle birlikte psikolojik ve biyolojik faktörlerin birleşmesi ile ortaya çıktığı düşünülmektedir. Paranoid kişilik bozukluğuna sahip kişilerin yakın akrabalarında da kişilik bozukluğu olma ihtimalinin yüksel olduğu bulunmuştur. Özellikle şizofreni ve sanrısal bozukluğun paranoid kişilik bozukluğu ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Birey, çocukluk döneminde ihtiyacı olan sevgi, ilgi, şefkat ve güvenlik duygusundan mahrum kalırsa gelecek yaşantısında paranoid özellikler gösterecek ve çevresindeki insanlara güvenmeyecektir. Bununla birlikte erken dönem olumsuz deneyimlerin (fiziksel, duygusal, cinsel, psikolojik şiddet) paranoid kişilik bozukluğunun gelişiminde önemli bir rolü olduğu bilinmektedir.
Paranoid Kişilik Bozukluğunun (PPD) Belirtileri Nelerdir?
Paranoid kişilik bozukluğunun belirtileri şu şekildedir;
- Gerekçesiz şekilde zarar görme, aldatılma veya kullanılma şüphesinde olma
- Şüphe nedeniyle başkalarına güvenmede isteksizlik
- Eşin sadakatinden haksız yere şüphe duyma
- Başarısızlıktan ve aşağılanmaktan yoğun şekilde korkma
- Karşılaştığı kötü davranışları asla affetmeme
- Algılanan hatalar için kin tutma
- İlişki kurmada, başkalarıyla çalışmakta zorlanma
- Tartışmalarda her zaman haklı olduğuna inanma
- Sorumluluktan ve suçu üstlenmekten kaçınma
- Kendini korumak için aşırı ve saldırgan bir tarz ile hareket etme
- Başkalarını suçlama
- Sabit fikirli, inatçı ve katı bir yapıya sahip olma
- Kızmaya, öfkelenmeye ve agresifleşmeye hazır olma
- Otoriteye karşı başkaldırma
- Yalan söylemeye ve gerçekleri farklı göstermeye eğilim
- Diğer insanların kendisine karşı iyi davranışlarından gizli anlamlar çıkarma eğilimi
Paranoid Kişilik Bozukluğu (PPD) Nasıl Teşhis Edilir?
Paranoid kişilik bozukluğu teşhisi için psikolog görüşmesi gereklidir. Uzman psikolog tarafından gözlem yapılması ve kriterlere uygunluğunun ölçülmesi önemlidir. Psikiyatristler ve psikologlar, bir kişinin kişilik bozukluğunu değerlendirmek için özel olarak planlanmış görüşme ve değerlendirme araçlarını kullanırlar. (Tıbbi geçmiş, fiziksel inceleme, semptomların değerlendirilmesi, psikolojik testler, semptomlara neden olabilecek diğer psikiyatrik bozuklukları ekarte eden testler)
Tanı kriterlerine göre psikolog görüşmesinin ardından erken ergenliğin başında başlayan ve birçok şekilde görülen, güvensizlik ve şüphecilik işaretlerini izleyen yukarıdaki belirtilerden dört ya da daha fazlasının bulunması kişide paranoid kişilik bozukluğu olma ihtimalini güçlendirmektedir.
Paranoid Kişilik Bozukluğu (PPD) Nasıl Tedavi Edilir?
Paranoid kişilik bozukluğunun tedavisinde öncelikli olarak bilinmesi gereken şey kişilik bozukluklarının tedavi edilmediği taktirde daha kötüye gidebileceğidir. Kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler ilerleyen dönemlerinde alkol ya da uyuşturucu kullanabilir, şiddete meyilli olabilir, hastaneye yatırılabilir, kendine veya çevresindeki insanlara zarar verebilir.
Paranoid kişilik bozukluğunda en etkili tedavi yöntemi psikoterapidir. Paranoid kişilik bozukluğuna sahip bireyler başka birine güvenmekte zorluk çekmesi psikolog görüşmelerinde sorun olabilmektedir çünkü bu kişiler genellikle tedaviye ihtiyaç duymazlar. Güven ilişkisi psikoterapi görüşmelerinde olmazsa olmaz bir etkendir. Tedavi olmak isteyen hastalarda psikoterapi tercih edilir. Terapide psikolog hastaya genel başa çıkma becerilerini, özellikle güven ve empatiyi artırmanın yanı sıra sosyal etkileşimi, iletişimi ve benlik saygısını geliştirmeye odaklanılır. Genellikle ilaç kullanılmaz ancak kişinin semptomları şiddetli ise ve anksiyete, depresyon ile ilgili bir psikiyatrik rahatsızlık eşlik ediyorsa ilaç tedavi sürecine dahil edilebilir.
‘’Paranoid kişilik bozukluğu tedavisi ne kadar sürer?’’ sorusu ise kişinin semptomlarına, semptomları yaşama sıklığına, yaşına, sosyal çevresine, tedaviye sadık kalmasına bağlı olarak değişkenlik gösterdiği yönündedir.
Paranoid Kişilik Bozukluğu (PPD) Olan Birine Nasıl Davranmalıyız?
- Paranoid kişilik bozukluğuna sahip biri ile yaşamak başlı başına zor bir yoldur. Çünkü kendinizi sürekli baskı altında hissedebilirsiniz, sürekli olarak tartışmaların içinde bulabilirsiniz. Yapmadığınız şeyler konusunda itham ediliyor olabilirsiniz. Sizin de kendinizi korumak adına bu hastalığa sahip bireylerle yaşarken bu konuyu iyi bilmeniz onları anlamanıza yardımcı olacaktır. Paranoid kişilik bozukluğu ile ilgili araştırmalar, okumalar yapabilirsiniz. Eğer çok yakın iletişimde olduğunuz biri ise psikoeğitim programlarına katılabilirsiniz.
- Paranoid kişilik bozukluğuna sahip olan bireylere açık olmak, bir şey saklamamak önemlidir. Güvenmekte zorlanan kişiler oldukları için zor inşa ettikleri güveni yıkmamak onların tetiklenmemesi için yardımcı olacaktır.
- Doğal olmak da oldukça önemlidir. Bu kişilerle ilişki kurarken samimi olmalısınız. Eğer romantik bir ilişki yaşıyorsanız sadakatinizi kanıtlama çabasına girmemelisiniz. Çünkü bu şekilde de paranoid kişilik bozukluğu olan kişide ‘sorgulanacak bir durum var’ mesajı veriyor olabilirsiniz.
- Eğer çevrenizde sıklıkla iletişim kurduğunuz kişilerden biri paranoid kişilik bozukluğuna sahipse yüksek ihtimalle kendinizi tartışmanın içinde bulabilirsiniz. Bu tartışmayı uzatmamak size düşen bir görev olacaktır. Çünkü bu kişilerle ‘dişe diş’ şeklinde diyaloglara girerseniz aranızdaki ilişki geri dönülmez bir hal alabilir. Sakin kalmalısınız.
- En önemlisi ise çevrenizde paranoid kişilik bozukluğu hastası biri varsa onu profesyonel bir psikolog görüşmesine teşvik etmelisiniz. Uzman izmir psikolog desteği ile tedavinin mümkün olduğunu unutmamalısınız.
Paranoid kişilik bozukluğu ile ilgili okuduklarınız sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tedaviye ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız ya da çevrenizde ihtiyacı olan biri var ise alanında uzman izmir psikologlarına ulaşmak için tıklayın.